De klimaatcrisis raakt ons allemaal. Haarlem staat voor de opgave om de energietransitie tot een succes te maken. De realiteit is dat de transitie helaas nog niet echt op stoom is. De komende raadsperiode zijn forse inspanningen nodig om onze woningen, onze manier van reizen en onze economie op tijd te verduurzamen. Tegelijkertijd maken we Haarlem klaar voor het veranderende klimaat (meer extreem weer) en zorgen we voor meer biodiversiteit in de stad.
2.1 Klimaatcrisis: Haarlem “Fit for 55”
Onder aanvoering van PvdA’ers Frans Timmermans en Diederik Samsom kwam er een Europese Klimaatwet die lidstaten helpt om de CO2-uitstoot tot 2030 met ten minste 55 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Het in 2021 gepubliceerde klimaatrapport van de Verenigde Naties laat zien dat er geen tijd te verliezen is om de stijging van de tempratuur en de zeespiegel te beperken.[i] We zetten alles op alles om het fit for 55-doel ook in Haarlem te bereiken en het liefste doen we nog meer. Om het waar te maken is een proactieve aanpak nodig en daarvoor lieten we ons onder andere inspireren door het manifest uit juli 2021 van de Haarlemse Klimaatcoalitie.[ii]
Technologische innovaties om de energietransitie te laten slagen kunnen het makkelijker maken. Belangrijk is dat het nu niet langer blijft bij woorden en onderzoek, maar dat kennis wordt omgezet in concrete actie. Onze belangrijkste voorwaarde is daarbij dat het transitieproces sociaal rechtvaardig is en energiearmoede voorkomt. Om dat te doen, verdelen we de transitiekosten op een eerlijke manier en zorgen we ervoor dat de energietransitie de kansenkloof en sociale ongelijkheid niet groter maar eerder kleiner maakt. Een duurzaam huis kan geen privilege zijn voor de meer bemiddelde Haarlemmers. Wij doen het met zijn allen en wij gunnen minder draagkrachtige Haarlemmers het eerste profijt van de transitie. Zo maken we het waar:
Onze keuzes:
Meer geld voor opwekken zonne- en windenergie
De energietransitie vraagt om een doortastende gemeente die investeert. Daarom geven we een impuls aan het ‘revolverende’ duurzaamheidsfonds door tenminste tien miljoen euro extra te investeren in het opwekken van zonne- en windenergie. Bij investeringen in de openbare ruimte willen we dat het profijt van de investeringen ook terechtkomt bij omwonenden. Op deze manier zorgen we ervoor dat we in de stad genoeg energie opwekken om het fit for 55-doel te halen.
Hogere capaciteit elektriciteitsnet
We zetten ons ervoor in dat het elektriciteitsnet in Haarlem zo snel mogelijk een hogere capaciteit
Geen houtige biomassa
Optimaal gebruikmaken van bouwsubsidies
De gemeente maakt optimaal gebruik van financieringsmogelijkheden van het Rijk (zoals de woningbouwimpulsen van samen 15,8 miljoen euro die Haarlem ontving voor ontwikkelzones Zuidwest en Europaweg) en van de provincie Noord-Holland (zoals de subsidie van 1 miljoen euro voor woningbouw rond de Koepel).
Stimuleren klimaatbewust en diervriendelijk leven
De gemeente informeert Haarlemmers over hoe zij klimaatbewuster en diervriendelijker kunnen leven. Zo stimuleert de gemeente om energie te besparen, om plantaardig(er) te eten, om groener te reizen en meer.
Burgerberaad voor advies over klimaatbesluiten
We starten in samenwerking met de Haarlemse Klimaatcoalitie een geloot burgerberaad op die adviseert over klimaatbesluiten. Het Burgerberaad vormt een dwarsdoorsnede van alle Haarlemmers en doet voorstellen voor de lange termijn over complexe klimaatvraagstukken. De gelote deelnemers gaan in gesprek met elkaar en met experts en weegt de belangen in de stad.
Jaarlijkse klimaattoets door de rekenkamercommissie
De Haarlemse rekenkamercommissie voert met ondersteuning van experts een jaarlijkse klimaattoets uit om erop toe te zien dat de gemeente de klimaatdoelstellingen waarmaakt. Wij gaan erop inzetten dat als niet alle doelen worden gehaald meteen concrete actie moet volgen vanuit de gemeente.
Klimaatwethouder en goede vakmensen bij de gemeente en bedrijven
We zorgen dat de gemeentelijke organisatie en stad zijn ingericht om het fit for 55-doel waar te maken:
- Er komt een klimaatwethouder. Deze proactieve doorpakker heeft richt zich volledig op het realiseren van de Haarlemse klimaatdoelen.
- We zorgen voor voldoende ondernemende vakmensen bij de gemeente. Wij verhogen de gemeentelijke inkomsten als na de coalitieonderhandelingen van een nieuw kabinet blijkt dat onze gemeente onvoldoende financieel wordt gecompenseerd om voldoende medewerkers in dienst te nemen.
- Wij zorgen ervoor dat meer jongeren en omscholers voor technische beroepsopleidingen Daar liggen goede baankansen. Ook is dit nodig om de energietransitie tot een succes te maken. Met de onderwijsinstellingen en duurzaamheidsbedrijven in de regio sluiten we bijvoorbeeld overeenkomsten om deze opleidingen aantrekkelijker te maken, via een baangarantie.
2.2 Wonen
Goede isolatie van woningen levert voor woningen de grootste verlaging van CO2-uitstoot op. Haarlem heeft een relatief “oude” woningenvoorraad met vaak matige isolatie. Van de 32 gemeenten in de Metropoolregio Amsterdam zijn er maar 3 met méér E, F en G-labels dan Haarlem.[i] De komende raadsperiode zetten wij in op isoleren en halen we woningen van het aardgas af. We schakelen over op duurzame energie uit wind, zon, aardwarmte, riothermie of waterstof. We starten met de technologie die nu al beschikbaar is. We starten een isolatieoffensief. Op deze manier willen we in vier jaar tijd ten minste 10.000 bestaande woningen tot zo’n niveau isoleren dat ze klaar zijn voor een duurzame warmtebron en we willen ten minste 5.000 bestaande woningen aansluiten op een duurzame warmtebron. Zo maken we het waar:
Onze keuzes:
Starten met een proactieve straat-voor-straataanpak
De gemeente start een proactieve straat-voor-straataanpak om woningen klaar te maken voor de energietransitie. De komende raadsperiode doet de gemeente in tenminste honderd straten een verduurzamingsvoorstel. Bewoners kunnen kiezen voor isolatiepakketten, zonnepanelen én warmtepompen. De aanpak ontwikkelen we met experts, zoals Urgenda. De aanpak moet in ieder geval technische details uit handen nemen voor bewoners, net als het meeste werk door subsidieaanvragen.
Geen corporatiewoningen meer met slechte energie labels
We zorgen er samen met de Haarlemse woningcorporaties, voor dat we huurwoningen met een slecht energielabel verduurzamen zonder dat er een huurverhoging tegenover staat. Dat scheelt al snel tientallen euro’s per maand. We zorgen ervoor dat er in Haarlem in 2026 geen corporatiewoningen meer zijn met een energielabel E, F of G. Dat betekent dat er 2.000 sociale huurwoningen extra verduurzaamd moeten worden. We leggen deze ambities vast in een woonlastendeal die de gemeente sluit met de Haarlemse woningcorporaties. We maken de woningcorporaties financieel slagvaardiger via een reserve Sociale energietransitie waarin de gemeente tenminste tien miljoen euro inbrengt. Daarnaast wordt de waarde van een woning de grondslag voor de rioolheffing, wat woningcorporaties een financieel voordeel oplevert. Als tegenprestatie vragen we de woningcorporaties om te verduurzamen naar tenminste energielabel B. Als het Rijk extra budget beschikbaar stelt breiden we de woonlastendeal uit naar woningen met energielabel D.
Ondersteunen van energiecoöperaties
De gemeente werkt nauw samen met bestaande en nieuwe energiecoöperaties, waarbij de gemeente, als het nodig is, ondersteunt in de kosten van vooronderzoek, afdekking van risico’s van de eigenaren en de aanschaf van zonnepanelen.
Aansluiten bij goede duurzaamheidsinitiatieven uit de wijk
De gemeente kan niet enkel leunen op welwillende bewoners die aan de slag gaan met de energietransitie. Maar we sluiten wel aan bij goede initiatieven in de wijk. Zo hebben bewoners invloed op de aanpak van de gemeente.
Structurele inzet van energiecoaches
We zorgen voor een structurele inzet van energiecoaches om bewoners op verzoek te begeleiden bij het zuiniger omgaan met energie. De energiecoaches vragen we mee te doen in de straat-voor-straataanpak.
Ondersteuning huurders in commerciële huursector bij verduurzamen
Voor huurders van een commerciële huurwoning start een Haarlems huurteam dat huurders kan helpen met een voorstel voor energiebesparende maatregelen.
Omruilmogelijkheid voor oud witgoed voor mensen met lage inkomens
De gemeente voert een omruilmogelijkheid voor oud witgoed in voor inwoners met een inkomen tot 130 procent van het sociaal minimum. Via de gemeente kun je dan je oude energie slurpende apparatuur door energiezuinige varianten laten vervangen.
Eenvoudige regels voor duurzaam maken van monumenten
We zorgen ervoor dat monumenten kunnen worden verduurzaamd op een manier die recht doet aan de historische waarde. We zorgen ervoor dat de regels om monumenten te isoleren en te voorzien van zonnepanelen eenvoudig zijn.
Doorzetten collectieve inkoop van zonnepanelen
De collectieve inkoop van zonnepanelen zetten we door, maar bij deze inkoop gaan we beter rekening houden met de arbeidsomstandigheden bij de productie van zonnepanelen.
Meer biobased bouwen
Nieuwbouw van woningen voldoet al aan de BENG-eisen (Bijna Energie Neutrale Gebouwen), maar daarbij zorgen we ervoor dat voor ten minste twintig procent van de nieuwe woningen biobased bouwmaterialen worden gebruikt. We gaan aan de slag om de afspraken in de Green Deal Convenant Houtbouw waar te maken.
Realiseren andere vormen van energievoorziening
2.3 Mobiliteit
Mobiliteit
Ongeveer twintig procent van de totale CO2-uitstoot in Haarlem is afkomstig van gemotoriseerd verkeer over de weg en over water. We kiezen voor bereikbaarheid voor iedereen, op een zo groen mogelijke manier. We vervangen mobiliteit op fossiele brandstoffen zoveel mogelijk door wandelen, fietsen en goed openbaar vervoer en in de tweede plaats door de energie voor elektrische fietsen, auto’s, boten en andere voertuigen te verduurzamen. Zo neemt de CO2-uitstoot af, verbeteren we de kwaliteit van de lucht, de veiligheid en leefbaarheid in de stad en ontstaat meer ruimte voor groen. We beschrijven onze plannen in het hoofdstuk Mobiliteit & Bereikbaarheid, maar zetten ze in het kort ook hier neer:
- We maken een ‘Deltaplan Fiets’ om de fiets meer ruimte te geven binnen en buiten de stad.
- We zien erop toe dat we de doelen om de binnenstad emissievrij te maken op tijd realiseren.
- We werken stapsgewijs aan een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur in de hele stad.
- We zorgen voor schoon en duurzaam autogebruik door meer elektrische laadvoorzieningen en stimuleren vormen van deelmobiliteit.
- We maken ruimte voor een eerste waterstoftankstation in Haarlem.
2.4 Groene economie
Een groene economie
Een nieuwe, groene economie komt niet uitsluitend tot stand door het maken van plannen. We zien in de praktijk dat goede voornemens nog te weinig leiden tot concrete acties die zorgen voor een groene stadseconomie. Dit is hoe we het waar kunnen maken:
- We sluiten klimaatdeals met ondernemers- en winkeliersverenigingen of partners in bedrijfsinvesteringszones.
- In 2030 liggen op alle bedrijfsdaken in de Waarderpolder zonnepanelen. We helpen de eigenaren met onderzoek naar de draagkracht van hun dak en het aanvragen van ‘’SDE-subsidies’’ om dit te realiseren.
- De gemeente gaat duurzamer en lokaler inkopen, via het nabijheidsprincipe. Duurzame Haarlemse bedrijven krijgen een streepje voor.
- Er komt een centraal afgifte- en ophaalpunt voor online gekochte producten aan de rand van de stad, waarna verdere verspreiding binnen de gemeente plaats vindt met elektrische vervoermiddelen die op groene energie rijden.
2.5 Circulaire stad
Circulaire stad
We scheiden nog veel te weinig afval. Dat gaan we de komende jaren véél beter doen. In het convenant ’Van Afval naar Grondstof’ is het doel om te zorgen de hoeveelheid restafval per persoon te verlagen tot maximaal 100 kilo per jaar. Het scheidingspercentage moet worden verhoogd naar 75 procent. In 2019 bleef het scheidingspercentage steken op 49 procent. Dat kan en moet veel beter! Zo willen we het doen:
Onze keuzes:
Minder restafval en afval als grondstof
- Met de Haarlemse Klimaatcoalitie en het Burgerberaad maken we in 2022 een plan voor een circulair Haarlem in 2040. In dat plan moet niet alleen komen dat we gaan zorgen voor minder restafval maar ook dat we afval als grondstof hergebruiken door:
- Het principe toe te passen dat de vervuiler betaald;
- Het scheiden van glas, textiel, GFT en PMD en nascheiding waar het niet anders kan;
- Het stimuleren van een circulaire, lokale economie, innovatie en benutten van (innovatieve) productie- en waardeketens.
Bedrijven verantwoordelijk maken voor opruimen zwerfafval
2.6 Een klimaatadaptieve & groene stad
In de toekomst moeten we door de klimaatverandering rekening houden met een stijging van de zeewaterspiegel en langere perioden van droogte, afgewisseld door harde wind en hevige regenbuien. Dit heeft gevolgen voor de leefomgeving en de manier waarop we met groen en bomen omgaan. Er is meer aandacht nodig voor zowel waterberging als het voorkomen van wateroverlast en schade door verzakking. Tegelijkertijd versterken we de biodiversiteit in Haarlem. Zo maken we het waar:
Onze keuzes:
Meer geld voor groene initiatieven in de buurt
Er komt een tweede ronde van het wijkvergroeningsproject (dat er kwam op initiatief van PvdA en SP) waarbij de gemeente bewoners vraagt waar extra bomen en groen in de omgeving mogelijk zijn. We maken hier tien miljoen euro voor beschikbaar en geven meer uit in de meest versteende buurten van Haarlem.
Makkelijke groenadoptie en meer Doe-Tuinen
We maken het voor bewoners makkelijker om groen te adopteren of te starten met stadstuintjes, collectieve moestuinen en geveltuintjes. We zorgen ook voor meer Doe-Tuinen.
Toekomstvisie voor de groene zoom
Voor de groene zoom rondom Schalkwijk willen we met bewoners een toekomstvisie Hierin onderzoeken we hoe we de ecologie van de groene zoom kunnen versterken en of we de ruimte willen inzetten voor andere functies zoals volkstuinen en sporten & bewegen. We kijken hierbij vooral naar de wensen van bewoners zelf.
Meer bomen, inheemse vaste planten en natuurvriendelijke oevers
Het gaat niet goed met de insecten en dat is slecht nieuws voor de dieren, de planten en voor ons. Door aanplanting van meer bomen en inheemse vaste planten en natuurvriendelijke oevers te realiseren zorgen we voor meer biodiversiteit en meer functionele, gevarieerde en uitdagende speel-, sport- en ontmoetingsplekken in de wijk en aan de randen van de stad.
Periodieke klimaatstresstesten
Meer ruimte voor water in de wijk
We moeten beter omgaan met regenwater. De gemeente werkt samen met het hoogheemraadschap om meer ruimte voor water in de wijk te realiseren, bijvoorbeeld door waterbakken of het heropenen van gedempte grachten. Tegelijkertijd zetten we in op regentonnen en groene tuinen en sedum op daken. Vooral het Rozenprieel en de Leidse buurt zijn aandachtsgebieden voor wateroverlast, bodemdaling en funderingsproblemen.
Nieuwe stadskweektuin voor kweek klimaatbestendige bomen
We openen een nieuwe stadskweektuin om Haarlemse klimaatbestendige bomen te kweken die in de stad kunnen worden gepland. Deze kweektuin wordt ook een bomenhotel voor bestaande oudere bomen die vanwege een ontwikkeling of herinrichting niet op hun huidige plek kunnen blijven en kunnen worden verplaatst.
CO2-neutraal maken van tropische kassen Haarlemmer Kweektuin
We willen de tropische kassen op de Haarlemmer Kweektuin CO2-neutraal maken. Midden in een stadspark voor duurzaamheid is er enorm veel energie nodig om de kassen tot tropische temperaturen te verwarmen. De Hortus Botanicus Amsterdam laat zien dat het wel duurzaam kan.[i]
Vergroening openbare ruimtes op bedrijventerreinen
De gemeente zorgt voor vergroening van de openbare ruimtes op bedrijventerreinen en -zones en maakt afspraken met bedrijven om private ruimtes groen te maken.