Inbreng Jeroen Fritz over Begroting 2018

De afgelopen jaren zijn er belangrijke stappen gezet om de tweedeling in Haarlem te verkleinen. Ook de Begroting 2018 draagt daar aan bij, onder meer met 2 miljoen aan extra investeringen ten behoeve van kwetsbare Haarlemmers. De PvdA steunt dit, zei ik vandaag tijdens het debat over de Begroting 2018 in de gemeenteraad. Lees hier mijn verhaal in eerste termijn terug.

Tegen de tweedeling

Aan het begin van deze avond maakte mevrouw Van der Smagt haar debuut bij de begrotingsbehandeling namens de VVD. Ik wil haar daar namens mijn fractie van harte mee feliciteren. Voor mijzelf is vanavond geen debuut, maar juist een laatste keer. Na twaalf jaar is dit mijn laatste begrotingsdebat. Dat geldt ook voor een aantal van mijn fractiegenoten. En het zal ook de laatste begroting zijn voor onze wethouder Joyce Langenacker, van wie wij in december afscheid nemen. Dat stemt een beetje weemoedig. U zult mij daarom vast niet kwalijk nemen dat ik in mijn verhaal ook wat zal terugblikken. Dat past ook bij deze begroting, die opent met de terugblik ‘Samen gedaan’.

De afgelopen vier jaar waren niet altijd makkelijk. Aan het begin van deze periode moest er nog fors worden bezuinigd, en daarbij hebben we lastige keuzes moeten maken. Denk bijvoorbeeld aan de bezuinigingen op onderhoud, die gelukkig in deze begroting geheel worden teruggedraaid, en het nieuwe parkeerbeleid. En ook hier in de raad waren we misschien wel eens te vaak met ons zelf bezig. Drie avonden vergaderen zoals deze week is daar een voorbeeld van. Ik hoop van harte dat de nieuwe raad het wel aandurft om onze vergaderwijze eens echt te moderniseren.

Maar als ik terugkijk op de afgelopen vier jaar, ben ik vooral trots. Trots op de resultaten die wij samen met u en anderen hebben kunnen boeken. Wat de PvdA daarbij steeds heeft gedreven, is de strijd voor gelijke kansen voor iedereen, tegen de tweedeling. Dat zit echt in onze genen. Er zijn wel eens mensen die zeggen dat de sociaal-democratie klaar zou zijn. Maar niets is minder waar. De strijd tegen de tweedeling is actueler dan ooit, zeker nu er steeds meer krachten zijn die verschillen vergroten en bevolkingsgroepen tegen elkaar opzetten.

We zijn nog lang niet klaar, maar ik durf te stellen dat wij de afgelopen jaren in Haarlem de tweedeling hebben kunnen verkleinen. Laat ik u daar een paar voorbeelden van geven:

• We trokken extra geld uit om armoede te bestrijden. Aan het begin van deze raadsperiode bleven veel minimagelden nog ongebruikt op de plank liggen. Onze wethouder Joyce Langenacker heeft de regelingen vereenvoudigd en zaken ingevoerd die de mensen echt helpen, zoals een kindbudget, het opkopen van schulden en de zorgverzekering zonder eigen risico. Minimageld komt nu geheel terecht bij de mensen die dat zo hard nodig hebben. Zo verkleinen we de tweedeling tussen arm en rijk.
• Er is een reserve sociaal domein ingesteld zodat er altijd voldoende geld beschikbaar is om Haarlemmers de zorg en ondersteuning te garanderen waar ze recht op hebben. Bij ons dus geen taferelen zoals in Almere, waar aan het eind van het jaar het geld op is en jongeren dus geen jeugdzorg meer krijgen. Zo verkleinen we de tweedeling tussen ziek en gezond, tussen hen die het zelf wel redden en hen die een extra steuntje in de rug hard kunnen gebruiken.
• De gemeente sloot een lokaal sociaal akkoord met tientallen werkgevers over meer banen voor jongeren en mensen met een arbeidshandicap. Dat heeft onder meer geresulteerd in een goed lopend stagebureau in de Waarderpolder. We hebben in onze regio 540 garantiebanen gerealiseerd voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. En de gemeente experimenteert met anoniem solliciteren om discriminatie op de arbeidsmarkt te voorkomen. Zo verkleinen we de tweedeling tussen zij die werken en zij die geen werk kunnen vinden.
• Aan het begin van deze raadsperiode nam het aantal woninginbraken in met name Schalkwijk verontrustende vormen aan. Boerhaavewijk behoorde zelfs tot de buurten met de meeste inbraken in het land. Wanneer wij daar als partij langs de deuren gingen, hoorden wij deur na deur verhalen over inbraken, soms zelfs meerdere op hetzelfde adres. Samen met politie, justitie, welzijn en buurtbewoners gaf de gemeente de veiligheid in Schalkwijk meer prioriteit. Met succes: het aantal woninginbraken is daar inmiddels meer dan gehalveerd. Zo verkleinen we de tweedeling tussen veilige en onveilige wijken.
• En tot slot krijgen bewoners steeds meer invloed op hun eigen buurt. Dankzij voorstellen van de PvdA kwam er een vast aanspreekpunt die bewonersinitiatieven sneller door de ambtelijke molens helpt en kunnen bewoners meepraten over de prioriteiten voor politie en handhaving in hun buurt. En op initiatief van mevrouw Leitner en mijzelf wordt er geëxperimenteerd met participatie via loting. Zo verkleinen we de tweedeling tussen mensen met veel en weinig invloed.

Voorzitter, het zijn slechts enkele voorbeelden van hoe wij de afgelopen vier jaar concrete resultaten hebben geboekt om de tweedeling tegen te gaan. Maar er is ook nog veel te doen. In het vervolg van mijn verhaal wil ik nog ingaan op drie thema’s: zorg, werk en jeugd, klimaat en de ongedeelde stad.

Zorg, werk en jeugd

Bij de Kadernota is besloten om 2 miljoen euro uit de reserve sociaal domein beschikbaar te stellen voor een aantal eenmalige innovaties en investeringen in werk, zorg en jeugd. In deze begroting zou de raad een besluit nemen over de invulling daarvan. Het college stelt voor 8 ton te gebruiken voor de uitvoering van een aantal wensen van onze raad: gelijke kansen op school, het toegankelijk maken van publieke gebouwen voor mensen met een beperking, opbouwwerk rond project Lelie in Noord en een Odensehuis om mantelzorgers te ontlasten. Voorstellen die wij van harte ondersteunen, omdat ze de tweedeling helpen verminderen.

De keuze voor de overige 1,2 miljoen euro laat het college aan de raad, waarbij zij wel een aantal suggesties doet. Het gaat onder meer om extra begeleiding voor jongeren die hun school niet afmaken, extra inzet van de sociale wijkteams, intensieve begeleiding van statushouders naar werk, right to challenge en ondersteuning van sociale initiatieven. Goede ideeën die mijn fractie graag overneemt. Maar wij hebben ook nog wat andere wensen. Wij dienen daar samen met D66, GL en CDA een amendement over in. Zo willen wij de succesvolle aanpak voor jongeren met onoplosbare schulden uitbreiden naar gezinnen met jonge kinderen. Wij trekken daar 250.000 euro extra voor uit. Ook maken wij extra geld vrij voor de rolmodellenaanpak voor jongeren in Schalkwijk.

Het college stelt voor om 350.000 euro uit te trekken voor de intensieve begeleiding van statushouders naar werk. Een goed idee, want werk brengt mensen met elkaar in contact en helpt om tweedeling tussen statushouders en andere Nederlanders te verkleinen. Wij dienden hier al in 2015 de motie ‘Werk is de beste inburgering’ over in. Amsterdam heeft inmiddels een heel succesvolle aanpak ontwikkeld, waarbij maatwerk en intensieve begeleiding centraal staan. Wij zouden graag zien dat het college niet opnieuw het wiel uitvindt, maar dit geld gebruikt om deze succesvolle Amsterdamse aanpak te kopiëren. Graag een reactie daarop.

De PvdA strijdt ook tegen de tweedeling tussen mensen met vast werk en mensen met tijdelijke flexcontracten. Wij vinden dat de gemeente daarbij het goede voorbeeld moet geven. Een vaste contract voor vast werk zou het uitgangspunt moeten zijn. Op pagina 198 van deze begroting stelt uw college ernaar te streven externe inhuur van personeel te beperken. Wij zien dat echter onvoldoende terug. Wij dienen daarom vanavond een motie in met een voorstel dat echt zoden aan de dijk zet: wij willen dat de gemeente schoonmakers en andere facilitair medewerkers weer gewoon in vaste dienst neemt. Zij horen er gewoon bij.

Ook in deze begroting blijft er nog een forse reserve sociaal domein over. De volgende gemeenteraad zal moeten beslissen wat hiermee gebeurt. Natuurlijk zal de verleiding groot zijn dit geld te besteden aan allerlei andere goede doelen. Maar wat de PvdA betreft is geld voor zorg niet bestemd voor parkeergarages of lantaarnpalen. Wij zullen ervoor blijven knokken dat dit geld beschikbaar blijft voor werk, zorg en jeugd. Ik roep ook andere partijen op komende maanden duidelijk te maken wat u met dit geld wilt doen, zodat Haarlemmers kunnen beoordelen bij wie het geld voor zorg ook na de verkiezingen in veilige handen blijft.

Klimaat

In de Kadernota is al besloten om 1,5 miljoen euro extra te investeren om Haarlem versneld klimaatneutraal te maken. Ik heb er toen voor gepleit om dit geld zo in te zetten, dat dit ook de tweedeling helpt verminderen. Een goed geïsoleerde sociale huurwoning zorgt immers voor lagere woonlasten voor mensen die het al niet breed hebben. En slimme investeringen in duurzaamheid kunnen extra banen opleveren voor Haarlemmers die nu nog aan de kant staan.

Dankzij het nieuwe kabinet gaat de energierekening komende jaren maar liefst 220 euro extra omhoog. Voor mensen met een kleine beurs is dat een enorm bedrag, zeker bovenop wat het nieuwe kabinet nog meer in petto heeft, zoals duurdere boodschappen en hogere zorgkosten. Dit maakt het extra urgent om in Haarlem meer te doen om de energiekosten voor deze mensen te beperken. Wij willen dat binnen 10 jaar alle sociale huurwoningen zo goed zijn geïsoleerd, dat ze voldoen aan het hoogste energielabel. Het college moet daarover bindende afspraken maken met de corporaties.

Daarnaast zouden wij willen dat de gemeente aan het begin van de komende raadsperiode, in navolging van het succesvolle lokaal sociaal akkoord, een lokaal klimaatakkoord sluit met zoveel mogelijk partijen. Daarin worden afspraken gemaakt over hoe wij lokaal gaan voldoen aan de afspraken uit het klimaatverdrag van Parijs. Als we dat slim doen, kan dat veel extra banen opleveren.

De ongedeelde stad

Voorzitter, ik sluit af met het onderwerp de ongedeelde stad. De woningnood in Haarlem is nog altijd groot. Er zijn deze periode extra woningen gebouwd en afspraken gemaakt voor de toekomst. Er worden komende jaren 1900 sociale huurwoningen toegevoegd, waarvan 1200 aan de westkant van de stad. Dat is een goede stap, maar wat de PvdA betreft nog onvoldoende. De ambitie moet omhoog. Wij denken dat er de komende 10 jaar 15.000 woningen bij kunnen komen, waarvan de helft sociaal. Dan doe je echt iets aan de woningnood. In ons verkiezingsprogramma zullen wij daar verschillende voorstellen voor doen.

Maar we kunnen ook nu al meer doen. We zien dat ondanks alle mooie ambities en afspraken, het realiseren van sociale huurwoningen in het centrum en aan de westkant van de stad nog onvoldoende van de grond komt. Soms is er sprake van een onrendabele top, waardoor sociale huurwoningen onder de aftoppingsgrens niet kunnen worden gerealiseerd. Tegelijkertijd zien we dat de inkomsten vanuit de grondexploitaties toenemen. Wij dienen een motie in om, wanneer de grondopbrengst hoger uitvalt dan nu voorzien, dit geld in te zetten voor mogelijk maken van sociale huurwoningen onder de aftoppingsgrens.

De ongedeelde stad is voor ons meer dan alleen woningbouw. Het gaat bijvoorbeeld ook over spreiding van voorzieningen, om de tweedeling tussen wijken te verminderen. Wij zijn er trots op dat het in deze begroting is gelukt om het nieuwe popcentrum te vestigen in het slachthuis in Haarlem Oost. Zo steunen we niet alleen de vele popartiesten die onze stad rijk is – een lang gekoesterde wens van de PvdA – maar geven we ook de Slachthuisbuurt een belangrijke boost.

Tot slot dienen wij nog een motie in die ook een culturele impuls kan vormen voor veel wijken. In verschillende steden in binnen- en buitenland worden lelijke gevels inmiddels opgefleurd met prachtige muurschilderingen. Wij willen dat ook Haarlem hier actief mee aan de slag gaat.

Afronding

Voorzitter, ik rond af. Voor gelijke kansen voor iedereen, tegen de tweedeling. Dat is wat mijn fractie en ook mij persoonlijk de afgelopen jaren heeft gedreven. Wij hebben daarbij samen met anderen mooie resultaten geboekt, die de tweedeling in onze stad daadwerkelijk hebben verminderd. En ook deze begroting draagt bij aan het verminderen van de tweedeling. Wij steunen deze begroting dan ook van harte.

Maar we zijn nog lang niet klaar. De strijd tegen de tweedeling blijft onverminderd nodig, ook komende raadsperiode. Zodat wonen in Haarlem voor iedereen betaalbaar blijft, niet alleen voor de happy few. Zodat iedereen meeprofiteert van de investeringen in een klimaatneutrale stad, ook mensen met een kleine beurs. En zodat geld voor de meest kwetsbare Haarlemmers ook voor hen beschikbaar blijft, en niet wordt uitgegeven aan parkeergarages of lantaarnpalen. Dat lijkt me een mooie inzet voor de verkiezingen in maart volgend jaar. Dank u wel.